Het is zondagmiddag. Gisteren gaf ik een training, dus eigenlijk zou ik mezelf een vrije dag mogen gunnen. Toch zit ik hier een blog te schrijven. Over twee dagen is het kerst, dan ben ik sowieso vrij, zegt een stem in mij. Dus het mag wel. Is mijn vraag hiermee al beantwoord?

Mensen om me heen zeggen vaak: “Zo hé, jij bent goed bezig, zie ik op LinkedIn. Weer een nieuwe training of lezing. En vorig jaar je boek nog. Harde werkster, hoor!” Het is een spiegel waarin ik een deel van mijzelf herken: Manja, het bezige bijtje.

Wat is het probleem?

Sinds ik tien jaar geleden stopte met drinken, heb ik steeds meer energie, levenslust en drive gekregen. Mijn heldere brein stroomt over van ideeën en ik wil ze het liefst allemaal meteen uitvoeren. Er is zoveel moois om te doen en te creëren! Ik sta wijd open voor inspiratie. Dat maakt me blij en enthousiast, en ik ben dankbaar voor wat ik kan bijdragen.

Het lukt me ook om mijn plannen uit te voeren. Ik beschik over discipline, ben toegewijd en kan doorzetten, vaak in een fijne flow. Het geeft voldoening en voelt goed. Maar er is een keerzijde.

Wat ik steeds vergeet, is dat mooie projecten ook regeldingen met zich meebrengen: administratie, communicatie, marketing, logistiek. Daar stort ik me net zo gedreven op, maar met minder plezier en meer stress. Zo snel mogelijk werk ik mijn to-do-lijstjes af, zodat ik daarna weer door kan. Ik lijk op het witte konijn uit Alice in Wonderland: “Ik heb haast, ik ben te laat!” Intussen raast mijn lijf van de adrenaline, met alle onrust die daarbij komt.

Ik heb een doseringsprobleem

Mijn ‘verslaving’ zit niet in het werk met cliënten. Ik hou van mijn gesprekken en trainingen; die zijn ontspannen, verbindend en authentiek. Het gaat niet om zoveel mogelijk sessies per dag of om iedereen te helpen. Maar zodra het over de praktische kant gaat, voel ik me gedwongen. De druk om dingen af te krijgen, zorgvuldig en volledig, overschaduwt soms het plezier in het creatieve en verbindende werk waar ik juist naar uitkeek.

Mijn valkuil is dat ik geen doseerknop heb. Elke ochtend begin ik vol in de aanstand. Mijn hoofd zit vol met ideeën en plannen die ik direct wil vastleggen of uitvoeren. Het probleem is dat als ik begin, ik pas stop als het af is of als ik niet meer kan. Een dag zonder afspraken met cliënten eindigt pas als mijn systeem zichzelf uitschakelt. Soms op een gezonde manier, bijvoorbeeld met een yogales of een sociale activiteit. Maar vaak eindig ik uitgeblust in bed als een Netflix-zombie.

Dus, ben ik werkverslaafd?

Ik besloot het grondig te onderzoeken. Ik meldde me aan voor een online meeting van Workaholics Anonymous. Die is op zondagochtend om 11:00 uur. Wat bleek? Ik heb nog geen tijd gehad om naar de bijeenkomst te gaan.

Op hun site vond ik een checklist: Hoe weet ik of ik een workaholic ben? Het zijn 20 vragen, zoals: Werk je in bed, in het weekend, of op vakantie? Raak je geïrriteerd als mensen je vragen te stoppen met werken om iets anders te doen? Denk je aan werk terwijl je rijdt, praat of slaapt? Voel je je slaaf van je e-mail, of je telefoon? Meer dan drie keer ‘ja’ is reden tot zorg. Ik scoor 14.

Oeps.

Toen fluisterde een stem in mij: Zij snappen het niet. Die mensen verklaren alles als verslaving. Ze begrijpen niet dat er mensen zijn zoals ik: gewoon heel gedreven, met veel passie en een beetje neurodivergent brein. Dus ik negeerde de checklist.

Ik vroeg het mijn partner: “Wat denk jij, ben ik werkverslaafd?” Hij zei: “Dat weet ik niet, maar wat ik wel weet, is dat je elk moment pakt om te werken. Zelfs als je mij komt opzoeken in Drenthe, waar we heerlijk samen zouden kunnen genieten, zeg je: ‘Ik kom, maar ik moet óók een dag werken.’ En als ik ‘s avonds later thuis kom dan gepland, vind ik je altijd achter je laptop.”

Oeps.

De 5 c’s van verslaving

Wanneer is een gewoonte een verslaving? Volgens de verslavingsexperts draait het om 5 c’s: compulsiviteit, controleverlies, consequenties, continuïteit, craving. Ik loop ze even langs:

• Compulsiviteit: Ik voel een overweldigende drang om aan de slag te gaan. Het moet, anders word ik te onrustig van mijn to-do-lijst. Check.
  
  
• Controleverlies:  Ik kan niet stoppen als ik begin. Ik plan vrije tijd in, maar werk er vaak overheen. Check.
  
  
• Consequenties: Ik ervaar wel moeheid, maar zorg nog steeds goed voor mezelf. Vergeleken met de negatieve gevolgen van mijn vroegere alcoholgebruik valt dit reuze mee. Of is dat ontkenning? Mijn partner zou zeggen van wel. De negatieve gevolgen betreffen onze relatie. Het is niet leuk als ik steeds aan werk denk, als we samen zijn. Of als ik ‘s avonds nauwelijks energie over heb voor een gesprek. Dus helaas: check.
  
  
• Continuïteit: Ik blijf doorgaan, ook als ik voel dat het teveel wordt. Ik denk dat ik wel kan stoppen als ik zou willen, maar dat zeggen mijn cliënten ook altijd. Eerlijk? Elke keer dat ik het me voorneem, komt er iets belangrijks tussen. Check.
  
  
• Craving: Die mis ik. Ik heb geen onbeheersbaar verlangen om te werken. Ik ervaar eerder weerstand tegen mijn to-dolijst. Geen craving dus, wel dwang.

Wat levert het me op?

Verslaving heeft ook andere kenmerken. Een verslavend patroon is een ritueel gevolgd door een beloning: een fijn gevoel. Ik krijg geen enorme kick van mijn inspanningen, maar het geeft wel rust als ik een taak van mijn to-do-lijst heb afgevinkt. Al duurt die beloning steeds korter, want er moet altijd meer. Dat is ook typisch voor verslaving.

Ik doe het niet voor de erkenning van anderen. Complimenten raken me nauwelijks en ik ben niet trots op mijn harde werken. Eigenlijk schaam ik me er zelfs voor. Ik voel me vaak tekortschieten, naar mijn partner of vrienden. Schaamte en stiekem gedrag zijn typische signalen van verslaving. Soms verzwijg ik dat ik tot laat doorwerk.

Wat probeer ik te vermijden?

Volgens Gabor Maté is er nog een criterium voor verslaving: pijn. Verslaving brengt pijn, maar is ook een oplossing voor pijn en ongemak. Ik geloof niet dat ik wegloop voor mijn emoties. Na tien jaar in herstel pluk ik de vruchten van het voelen, zelfs het voelen van pijn. Ik ben dankbaar dat ik voel, na jaren van verdoving. Ik kan goed alleen zijn, hou van stilte en vind niks doen heerlijk – als ik het mezelf gun. Maar werk gaat vóór.

Werken is zeker een manier om niet bezig te zijn met andere zaken. Het biedt afleiding van wat er speelt in de wereld: oorlogen, klimaatverandering, polarisatie, het verlies van biodiversiteit… Ja, misschien vlucht ik daarvan weg, van die pijn.

Welk trauma ligt eronder?

Een verslaving is vaak ook een gevolg van trauma. Ik weet dat mijn gedrag geworteld is in hechtingstrauma. Mijn moeder kon zich – door haar eigen trauma – niet met mij verbinden. Door haar afwezigheid, veeleisendheid en kritiek heb ik geleerd hard te werken voor haar liefde en goedkeuring.

Ook kopieer ik haar patronen: altijd bezig, vaak afwezig, nooit even niets doen om te genieten. Door te werken voel ik me verbonden met haar, met het pijnlijke gevolg dat ik nu zelf niet volledig aanwezig ben, niet voor mijn partner, en niet voor mezelf.

Conclusie: ben ik een workaholic?

Mijn harde werken heeft zeker te maken met trauma en een neurodivergent brein. Is het een verslaving? Misschien. Maar het voelt óók gezond om mijn drive te volgen. Vijftien jaar lang deed ik, terwijl ik vluchtte in alcohol en ander verdovend gedrag, veel minder dan waar ik toe in staat was. Nu lijkt het alsof ik iets moet inhalen. Ik heb een mooie missie en het voelt goed om daar vol overgave aan te werken.

Verslaving of niet, één ding weet ik zeker: ik wil me vrijer voelen.

En daarom ga ik afkicken. Komend voorjaar neem ik drie maanden vrij, zonder agenda of plannen. Alleen mezelf. Tot die tijd werk ik hard om alles af te ronden en rust te verdienen – een bekend patroon. Maar ik verheug me op de pauze en ben benieuwd wat deze me gaat brengen.

De laatste keer dat ik een lange break nam, stopte ik met drinken. Het beste besluit van mijn leven tot nu toe. Wie weet wat dit nieuwe jaar voor me in petto heeft.

Komende activiteiten

Vóór mijn verlof staan er nog een paar activiteiten op de planning. Ook deel ik graag alvast wat erna gepland staat:

• Leergang voor professionals: Op 6 januari start de leergang ‘Ik weet dat je er bent – begeleiden bij verslaving en herstel’. Door een afzegging is er weer een plek vrijgekomen. Heb je interesse? Neem dan snel contact op. In het najaar of de winter van 2025 komt een nieuwe editie, dus houd mijn blog in de gaten.
• Nieuwe groep Wise Ones: De piloteditie van deze werkgroep voor mensen met een langdurige eetstoornis heeft diepe indruk op me gemaakt en prachtige resultaten geboekt. In januari start een nieuwe groep. Deze zit al vol, maar in september komt er een nieuwe ronde, en bij voldoende interesse mogelijk al in juli. Stuur me een mailtje als je wilt deelnemen.
• Craving Course: Het afgelopen jaar organiseerde ik driemaal dit intensieve groepstraject voor wie worstelt met een ongewenste gewoonte of verslaving. In september start een nieuwe groep; de data staan online. Er zijn al aanmeldingen, dus wees er op tijd bij.
• Nieuw: workshop voor naasten: Op 1 en 2 november 2025 organiseer ik ‘Deel van jou, deel van mij’, een tweedaagse workshop voor naasten van mensen met een verslavingsprobleem. Het doel: compassievolle verbinding met je naaste én met jezelf, met behulp van Internal Family Systems (IFS). Dit doe ik samen met collega-herstelcoach Gijs van den Hout, die ook (docent) ademcoach is. Meer informatie volgt in het voorjaar.

Veel liefs gewenst voor het nieuwe jaar en wellicht tot ziens bij een van deze activiteiten!