Een eetprobleem gaat niet over eten. En in de meeste gevallen heeft het ook niets te maken met het willen voldoen aan ‘ideaalbeelden’ die worden gepropageerd in de media. Er is iets anders aan de hand. Eetproblemen gaan over een innerlijke strijd met jezelf – met als ultieme inzet: liefde.

Iemand met anorexia nervosa hongert zichzelf niet uit om aandacht te trekken. Een vrouw die voortdurend aan de lijn is en obsessief bezig is met haar gewicht, wil niet krampachtig passen in een te krap jurkje. Een man die regelmatig een bak ijs leeg eet, heeft geen gebrek aan controle – sterker nog: hij heeft er waarschijnlijk te veel van.

Onderliggende motieven

Laat ik vooropstellen dat ieder mens uniek is en dat een eetprobleem zich bij een ieder anders uit. Maar wat de meeste mensen met eetproblemen wel herkennen, is het voortdurend denken aan en bezig zijn met eten, of juist niet-eten, en het gewicht. En toch gaat het niet om dat eten of het voedsel. De fixatie met eten is een strategie geworden om iets anders te bereiken of niet te hoeven ervaren. Het is een soort afleidingsmanoeuvre van dieperliggende gevoelens en overtuigingen, van verborgen patronen en verlangens.

Een eetprobleem gaat meestal wél over een beschadigd zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen. Het gaat over angst, controle en over het wegdrukken van nare gevoelens, pijnlijke herinneringen of trauma’s. Een eetstoornis gaat over perfectionisme en prestatiedrang als compensatie voor deze angsten en voor het zelfbeeld. Soms gaat het over geen ‘nee’ kunnen zeggen en te veel verantwoordelijkheid dragen. Vaak gaat het over rouwen, over het niet kunnen loslaten van boosheid of verdriet. Het letterlijk vasthouden van emoties kan het probleem zijn. Eten, evenals het denken aan eten, kunnen helpen om niet te hoeven voelen. Je kunt eten gebruiken om gevoelens of gebeurtenissen te blokkeren, en soms verdring je ze zodanig dat je lichaamsgevoel wegvalt. ‘Dikte’ kan een manier zijn om je kwetsbaarheid, angsten en onzekerheid te verbergen; een soort buffer tussen jouw binnenwereld en de buitenwereld.

Oorzaken van eetproblemen

Als eten of niet-eten strategieën zijn, waardoor ontstaat zo’n patroon dan? Je eetgedrag kan overgenomen gedrag zijn. Je kunt als kind de eetgewoonten van je ouders hebben gekopieerd. Ook kan er sprake zijn van een aangeleerde gewoonte. Als je bijvoorbeeld van je moeder vaak iets zoets kreeg als je verdrietig was, kan het zijn dat je bent gaan geloven dat zoetigheid helpt tegen verdriet. Verdriet dat weg moest, dat er niet mocht zijn. Misschien heb je ook te weinig liefde en aandacht ontvangen in je jeugd. Eten kan staan voor beloning, troost of liefde. Of het kan dienen als passief protest tegen iets dat je is aangedaan of dat je niet wilde. Een eetprobleem gaat over heel veel warmte en liefde nodig hebben, maar dat niet kunnen uiten.

Diëten en wilskracht

Als je een eetprobleem hebt, ben je vaak een expert op het gebied van voeding, en weet je meer van diëten dan de gemiddelde diëtiste. Dat is nou juist het probleem. Je bent er continu mee bezig, hebt misschien al tientallen diëten geprobeerd en ze werken meestal ook nog. Allemaal! Alleen niet voor lang. Wanneer je een nieuw dieet begint of een leefstijltraining start, ben je vaak erg gemotiveerd. Gedreven door frisse hoop en wilskracht lukt het je om een dieet langere tijd vol te houden, vaak met goede resultaten. Dit levert je een tijdelijke boost op in je zelfvertrouwen. Maar als de onderliggende problemen niet worden opgelost, blijft het een strijd tussen wilskracht en de verborgen motieven die óók wat willen bereiken. Die laatste hebben meestal de langste adem. Als er dan iets onverwachts gebeurt en je wilskracht het even laat afweten, worden oude gebeurtenissen en strategieën geactiveerd, en val je terug in je oude eetgedrag. Met als resultaat dat je zelfvertrouwen weer een nieuwe deuk oploopt en jij je nog rotter voelt dan voorheen.

Door uitsluitend het gedrag aan te pakken, ondermijn je dus in wezen je eigen draagkracht en zelfvertrouwen. Het is daarom ontzettend jammer dat bij diëten en veel behandelmethoden de nadruk uitsluitend ligt op het veranderen van eetpatronen en de leefstijl, en dit ook nog eens moet gebeuren op basis van de wilskrachtmethode. Het levert een gevecht op waar je doodmoe en verslagen uit komt.

Hypnotherapie bij eetproblemen

Met hypnotherapie (psychotherapie die gebruikmaakt van hypnose) kunnen eetproblemen op een heel andere manier worden benaderd. Hypnotherapie richt zich op de onderliggende patronen en oorzaken van het eetgedrag. Een van de eerste dingen waar ik aan werk met cliënten die komen voor eetproblemen, is het loslaten van de identificatie met en fixatie op het probleem, dat zich uit in het voortdurend denken aan eten. Mensen met eetproblemen zijn vaak geïdentificeerd met hun probleem. Zij zien het eetgedrag, het lijnen en/of hun overgewicht als een stukje van henzelf en zijn bang om dat kwijt te raken. Met hypnotherapie kun je ruimte maken voor andere zienswijzen en mogelijkheden, en erachter komen dat jij je probleem niet bent.

Met hypnotherapie kun je ook het denken tot rust brengen, door je er even van los te maken. Daarna lukt het je om innerlijke hulpbronnen aan te boren, vanuit je intuïtie en je onderbewuste. Begeleide visualisaties en ademhalingsoefeningen helpen je om los te laten – zowel geestelijk als lichamelijk. Ook ‘regressie’ – het teruggaan in je beleving naar gebeurtenissen in je jeugd, om deze (alsnog) te verwerken – kan een belangrijke aanvulling zijn op een behandeling voor eetproblemen.

EMDR bij triggers

Je kunt er in therapie ook voor kiezen om aan de slag gaan met jouw ‘eet-triggers’. Triggers zijn situaties, stemmingen, gedachten of beelden die een bepaald gedrag, bijvoorbeeld een eetbui, uitlokken. Ik werk hierbij zelf graag met een bijzonder effectieve combinatie van EMDR (dat staat voor eye movement desensitization and reprocessing) en EFT (emotional freedom technique). Het doel is dat deze triggers ‘onschadelijk’ worden gemaakt, door de emotionele lading of trek die ze oproepen, weg te nemen. Triggers en emoties worden losgekoppeld van het eetgedrag waardoor je hersenen bijvoorbeeld ‘eten’ niet langer als een automatische respons op bepaalde situaties zullen zien.

Bij eetproblemen is gewicht niet meer dan een symptoom van een onderliggend probleem. Wat maakt jou gevoelig voor dit gedrag? Wat biedt de eetstoornis jou? Wat mis jij of heb jij gemist als kind? Kortom: waar ligt de voedingsbodem van jouw eetprobleem? Waardoor ben jij uit balans geraakt, en wat leg jij op de andere kant van de weegschaal om weer in evenwicht te komen? Is dat vertrouwen, eigenwaarde, jezelf mogen zijn, of misschien wel liefde?

Wil je meer lezen over het ontstaan en de dynamiek van eetstoornissen? Lees dan ook De geheime taal van eetstoornissen.

Tip: Ik ook van mij is een online ontmoetingsplek voor mensen met eetproblemen en alle vormen van een eetstoornis, zoals AN, BN, BED, en alle varianten daar tussenin. Proud2Bme is ook een fijne plek om te delen.

Delen is helen… en dat geldt ook voor deze post 😉