In mijn vorige blog schreef ik over de impact van trauma. In dit blog ga ik verder in op een specifieke vorm van trauma: hechtingstrauma, en wat de link is tussen hechting en verslaving.

Hechting is een fundamenteel proces dat ons hele leven beïnvloedt. Verstoringen in dat proces hebben verstrekkende gevolgen. Niet alleen voor hoe we onszelf zien en de wereld ervaren, maar ook voor hoe we omgaan met stress, emoties en relaties. Verslavingsgedrag kan een oplossing zijn voor verstoringen in het hechtingsproces.

Hechting als basis voor de ontwikkeling

Hechting is veel meer dan de fysieke zorg die een ouder aan een kind geeft. Het is de emotionele en psychologische basis die een kind helpt om zichzelf te leren kennen, vertrouwen op te bouwen in zichzelf en in de wereld om zich heen. Vanaf het moment van conceptie begint dit proces al. Terwijl de baby in de buik groeit, is er al afstemming tussen moeder en kind. Deze afstemming gebeurt grotendeels non-verbaal, via hormonale en fysieke reacties, en vormt de eerste bouwstenen van gehechtheid.

Na de geboorte zet dit proces zich intensiever voort. De eerste momenten van oogcontact, aanraking en koestering zijn cruciaal voor de ontwikkeling van een veilige gehechtheid. Er ontstaat een samenspel tussen moeder en kind, waarbij de moeder intuïtief reageert op de signalen van de baby. Dit gaat verder dan knuffelen of troosten; het is een continue interactie waarbij moeder en kind elkaar spiegelen en op elkaar afstemmen. Dit proces noemen we coregulatie. De ouder helpt ook de gevoelens van het kind te reguleren door het bijvoorbeeld te wiegen, te neuriën of zingen en het te verzorgen als het stress heeft.

Het brein en gehechtheid

Wanneer een baby huilt reageert een betrokken ouder door het kind op te pakken, te wiegen en geruststellend toe te spreken. Dit helpt het kind niet alleen om zich beter te voelen, maar draagt ook bij aan de ontwikkeling van belangrijke neurale verbindingen in het brein. Hormonen zoals endorfines en oxytocine komen vrij, wat het kind een gevoel van kalmte en veiligheid geeft. Deze vroege interacties vormen de basis voor hoe het kind later zelf emoties en stress zal verwerken en impulsen zal beheersen, oftewel zelfregulatie.

Autonomie binnen gehechtheid

Naarmate een kind opgroeit, blijft deze afstemming met de ouder belangrijk. Maar er komt ook een ander element bij: autonomie. Ouders helpen hun kinderen niet alleen om emoties te reguleren, maar ook om zelfstandig te worden. Dit gebeurt binnen de veilige band van gehechtheid. Het kind leert dat het de wereld mag verkennen en fouten mag maken, omdat er altijd een veilige haven is om op terug te vallen.

Deze balans tussen gehechtheid en autonomie is essentieel voor een gezonde ontwikkeling. Een kind dat weet dat het kan rekenen op de steun van zijn ouders durft meer te experimenteren en ontwikkelt zijn eigen identiteit. Bij een veilige hechting voelt het kind zich gedragen en gesteund, zowel fysiek als emotioneel. Dit gevoel van veiligheid is nodig om zelfstandig te functioneren, relaties aan te gaan en te vertrouwen op zichzelf en anderen.

Wanneer het misgaat: onveilige hechting

Het vermogen om stress, emoties en impulsen te reguleren, ontstaat dus uit dit vroege hechtingsproces. Maar wat gebeurt er als die basis ontbreekt? Als een kind opgroeit zonder de liefdevolle, responsieve zorg en begeleiding die nodig zijn voor veilige gehechtheid, kunnen er ernstige gevolgen zijn.

Onveilige hechting ontstaat wanneer ouders emotioneel of fysiek niet beschikbaar zijn of niet adequaat reageren op de behoeften van het kind. Dit kan gebeuren door allerlei oorzaken, zoals trauma’s van de ouders, emotionele verwaarlozing, of een opvoedstijl waarin weinig ruimte is voor afstemming op de behoeften van het kind. Het kind leert dan niet om emoties te reguleren en mist de basisveiligheid die nodig is om zich autonoom en verbonden te ontwikkelen.

Hechting en verslaving

Wanneer een kind geen veilige gehechtheid ontwikkelt, blijft het worstelen met het reguleren van stress en emoties. Het brein heeft de nodige stoffen, zoals endorfines, niet op natuurlijke wijze leren aanmaken in de hechtingsband met de ouders. Dit maakt het kind, en later de volwassene, vatbaar voor het zoeken naar andere manieren om dat gevoel van veiligheid en geborgenheid te ervaren. Hier ontstaat de link met verslavingsgedrag.

Gebruik van middelen is vaak een poging om de pijn en het ongemak van onveilige hechting te verzachten. Drugs, alcohol, eten of andere middelen geven tijdelijk hetzelfde gevoel van comfort en kalmte dat anders zou worden bereikt door gezonde, veilige relaties. Deze middelen stimuleren dezelfde chemische reacties in het brein als liefdevolle interacties. Maar ze leiden niet tot duurzaam herstel van de innerlijke onrust. Integendeel, ze versterken het gevoel van onthechting en vergroten de onderliggende problemen.

Hechtingstrauma

Onveilige gehechtheid leidt tot vroeg relationeel trauma. Door een gebrek aan emotionele warmte en passende zorg bevindt een kind zich permanent in een staat van paniek, angst en overweldiging. Het voelt zich machteloos. Om deze ondraaglijke emoties te overleven, raakt het kind onthecht van delen van zichzelf of vervalt in apathie. Deze onthechting van zichzelf is de kern van het trauma. Het verbreekt de natuurlijke verbinding met het eigen gevoel en lichaam. Hierdoor ontstaat een vervormd beeld van zichzelf en de wereld om zich heen.

Om te overleven, past het brein zich aan. Kinderen ontwikkelen overlevingsstrategieën om de verbinding met ouders te behouden, want zij zijn afhankelijk van hen. Afhankelijk van wat het beste werkt, stopt het kind met het uiten van behoeften of schreeuwt het juist om aandacht. Het probeert ouders op te vrolijken of zet zich tegen hen af, alles om maar enige reactie uit te lokken. Voor een kind is negatieve aandacht beter dan geen aandacht. Dit soort copingmechanismen kan later leiden tot problematisch gedrag en ongezonde relaties.

Middelen zoals drugs of alcohol bieden tijdelijk een illusie van veiligheid en verbinding, maar versterken uiteindelijk het gevoel van onthechting. Dit leidt tot een vicieuze cirkel: verslavingsgedrag verdooft de pijn van het trauma, maar versterkt tegelijkertijd de onthechting waardoor het oorspronkelijke trauma opnieuw wordt gevoed en verdiept. In plaats van heling zorgt verslaving ervoor dat oude wonden steeds weer worden opengereten. In wezen hertraumatiseren we onszelf met het verslavingsgedrag.

Van onthechting naar verbinding

Wie als kind niet heeft geleerd zichzelf te troosten of emotioneel houvast te vinden, zoekt dit later buiten zichzelf. Mensen die worstelen met verslaving hebben vaak moeite met het omgaan met stress en emoties, omdat ze dit niet op een gezonde manier hebben geleerd. Ze missen een gevoel van stabiliteit, veiligheid en vertrouwen in zichzelf. De copingstrategieën die ze hebben ontwikkeld zijn gericht op overleven, niet op vreugde en groei. Verslaving biedt een tijdelijke ontsnapping aan de innerlijke onrust.

Herstel van verslaving vraagt om inzicht in onderliggende hechtingsproblemen en nieuwe manieren om met stress en emoties om te gaan. Het is nodig om te leren jezelf te troosten en veiligheid te bieden en gezonde verbindingen met anderen aan te gaan. Veilige relaties spelen hierbij een essentiële rol. Of het nu een therapeut, een partner, een vriend(in) of een ondersteunende groep zoals de Craving Course of Wise Ones is, veilige en liefdevolle relaties helpen om oude hechtingswonden te helen en nieuwe, gezonde patronen te ontwikkelen. Het herstellen van de verbinding – met jezelf en anderen – is de sleutel tot een gezond en vervuld leven.

Agenda: komende activiteiten

Ben je op zoek naar ondersteuning en verdieping op jouw weg naar vrijheid? Komend jaar bied ik weer verschillende mogelijkheden om in groepsverband aan herstel te werken en meer verbinding met jezelf en anderen te creëren.

• Wise Ones: In januari 2025 start een nieuwe editie van de Wise Ones, een kleinschalige therapiegroep voor mensen met een langdurige eetstoornis. Deze pilotgroep biedt een veilige, ondersteunde omgeving waarin je je eigen verlangens onderzoekt. Interesse? Neem contact met me op.
• Leergang voor professionals: In januari start ook de leergang Ik weet dat je er bent – Werken met gewoontes en verslavingen, speciaal voor professionals. Er zijn nog enkele plekken vrij.
• Craving Course: In het najaar van 2025 organiseer ik voor de vierde keer de Craving Course, een intensieve groepsreis voor mensen die worstelen met verslavingen en hardnekkige gewoontes. Je kunt je nu al aanmelden voor een intakegesprek.
• Trainingen en workshops 2025: Komend jaar breid ik mijn aanbod verder uit met nieuwe mogelijkheden voor herstel en groei. Een 2-daagse workshop voor naasten van mensen met een verslaving of eetprobleem staat in de planning, evanals een programma voor wie al wat langer in herstel is.

Wil je op de hoogte blijven van deze en toekomstige activiteiten? Schrijf je dan in voor mijn blog.