Ik vind het ontzettend moeilijk om eerlijk naar mezelf te kijken. Dan bedoel ik niet dat ik niet graag naar mijn reflectie kijk in de spiegel. Wat ik lastig vind, is om mijn minder leuke karaktertrekjes onder ogen te zien. Mijn automatische reflex is om ze te verdrukken, te verbergen of om met de vinger naar een ander te wijzen. Toen ik voor het eerst las over het “King Baby syndroom” vond ik dan ook niet dat het op mijzelf van toepassing was. Inmiddels weet ik beter.

Wat je ziet ben je zelf

Mensen zijn spiegels voor elkaar. Wat je ziet in een ander zegt vooral iets over jezelf. Mooie eigenschappen die je bewondert in een ander, willen ook bij jou aan het licht komen. Maar wat je veroordeelt in een ander, heb je vaak zelf ook – wellicht diep weggestopt voor de buitenwereld.

Mijn cliënten spiegelen continu mijn eigenschappen, zowel mijn fijne als mijn minder prettige. Voor mij voelt het dan ook misplaatst om te oordelen over de veronderstelde zwakheden van anderen. Ik kan inmiddels niet anders dan mezelf afvragen: Hoe zit dit eigenlijk bij mij? Want ik herken veel. Dat is ook niet vreemd, want ik ben een “ervaringsprofessional”. Net als sommige cliënten had ook ik een eetstoornis. Daarnaast ben ik verslavingsgevoelig en kan ik behoorlijk dwangmatig zijn, ondanks dat ik al veel heb losgelaten.

Aangenaam: King Baby

Het “King Baby” of “Queen Baby” syndroom is omschreven in een pamflet van Tom Cunningham, die werkte aan de Hazelden Foundation, een beroemd behandelcentrum voor verslavingen in Minnesota. Hij beschrijft het effect van verslaving op de persoonlijkheid, aan de hand van een serie symptomen, karaktereigenschappen en gedragingen, die samen de King Baby persoonlijkheid maken.

Deze persoonlijkheidstrekken verdwijnen niet zomaar bij het stoppen met een verslaving. Het is iets waar je bewust aan moet blijven werken, als je echt wilt veranderen. Dit wordt gedaan in het zogenaamde twaalfstappenprogramma, het spirituele herstelprogramma van o.a. de Alcoholics Anonymous, Narcotics Anonymous, Eating Disorders Anonymous, enzovoort.

‘Narcistische’ baby’s

De voornaamste eigenschappen van een King Baby (m/v/x) zijn emotionele onvolwassenheid en egocentrisme of ‘narcisme’. Met narcisme wordt hier niet de persoonlijkheidsstoornis bedoeld, maar een obsessieve gerichtheid op het zelf en de eigen behoeften.

We worden allemaal een beetje ‘narcistisch’ geboren. Als baby’s zijn we uitsluitend gericht op de vervulling van onze primaire behoeften en zijn we het centrum van ons universum. Dit is ook hard nodig voor onze overleving.  Als iemand met een verslaving lijdt aan het King Baby syndroom, dan wordt daarmee bedoeld dat deze dezelfde soort egocentrische vervulling van de eigen behoeften verlangt en najaagt als jonge kinderen dat doen vanuit instinctieve noodzaak.

Deze hardnekkige ‘narcistische’ trekjes worden ook in verband gebracht met een beschadigd zelfbeeld en onvervulde behoeften tijdens de vroege ontwikkeling, waardoor je erg afhankelijk kunt raken van de goedkeuring van anderen. Daarnaast kan een disbalans in de hersenen zoals een dopaminetekort ervoor zorgen dat je je altijd onvoldaan of onvervuld voelt en daarmee erg gericht bent op de bevrediging van je behoeften. De defensieve en ontkennende houding die zo kenmerkend is voor veel mensen met een actieve verslaving, kan leiden tot mentale, emotionele en spirituele stilstand. Zo wordt bijna iedereen met een verslaving wel in zekere mate gereduceerd tot een grote baby.

Symptomen van het King Baby syndroom

King Baby trekjes komen in vele soorten en maten. King of Queen Baby kan zelfzuchtig zijn, arrogant, ijdel en geobsedeerd met zichzelf. Ze kan bijvoorbeeld altijd gelijk willen hebben of je het gevoel geven dat je het nooit goed kunt doen. Hebzucht kan erbij horen, evenals een uitgesproken gevoel ergens recht op te hebben. Ook zelfmedelijden, afhankelijkheid en schaamte kunnen eigenschappen zijn van een King of Queen. Deze karaktereigenschappen hebben vaak als doel om een (zeer) lage eigenwaarde te maskeren of te compenseren door je belangrijker, slimmer of groter voor te doen dan je je van binnen voelt.

Kernovertuigingen van een King Baby zijn bijvoorbeeld:

• “Ik ben anders en speciaal”
• “Ik kan nooit ergens genoeg van krijgen”
• “Niemand kan in mijn behoeften voorzien”
• “Ik moet de beste zijn”
• “Niemand begrijpt me”
• “Ik vertrouw niemand”
• “Iedereen is jaloers op mij”
• “Niemand houdt van me”

King Baby persoonlijkheidskenmerken

Cunningham noemt een reeks kenmerken en gedragingen die kunnen voorkomen bij King Baby’s, zoals:

• Goedkeuring zoeken en pleasen
• Boos op of bang voor autoriteitsfiguren
• Het moeilijk vinden om kritiek te ontvangen
• Vaak overgevoelig reageren
• Moeite met het onderhouden van gezonde vriendschappen
• Zwart-wit of alles-of-niets denken; aangetrokken zijn tot extremen
• Verlammende frustratie en boosheid of depressieve gevoelens
• Eenzaamheid, mensen nodig hebben om je goed te voelen
• Anderen de schuld geven van wat fout gaat
• Veel in het verleden leven en angst voor de toekomst
• Verlatingsangst, angst voor afwijzing, faalangst
• Andere mensen manipuleren en gebruiken
• Veel bezig met geld of materiële zaken
• Niet uiten van emoties en vasthouden van emotionele pijn
• Alles op jezelf betrekken

Maskers

Het is moeilijk om de King Baby te begrijpen, omdat hij zich anders voordoet dan hij is. Gedurende ons leven ontwikkelen velen een ‘masker’, een soort pseudo-identiteit waarmee we ons ware zelf verbergen en beschermen. Hiermee zoeken we goedkeuring in de buitenwereld en proberen we te (doen) voorzien in onze behoeften thuis, op het werk en met vrienden. Er zijn twee belangrijke drijfveren voor King Baby, volgens Cunningham. Ten eerste is er het angstige, eenzame kind dat niet gekwetst wil worden, ten tweede de volwassen baby die nooit tevreden is.

De ene King Baby is de andere niet. Aan de hand van de karaktereigenschappen omschreven door Cunningham zijn verschillende typeringen (maskers of pseudo-identiteiten) te maken. Enkele voorbeelden:

• De Kleine Prins of Prinses is zelfzuchtig, overdreven pretentieus en gelooft overal recht op te hebben. De Prins(es) wil alleen maar het beste van het beste, en anderen – de ‘bedienden’ – moeten daarin voorzien. Deze dame of heer vindt dat anderen moeten doen wat hij of zij wil.
• De Control Freak is veeleisend en commandeert en controleert mensen. Hij of zij moet de controle behouden om zich veilig te voelen en opdat de eigen behoeften worden vervuld. De control freak gelooft dat hij zelf de enige is die iets écht goed kan doen.
• De Clown zoekt de aandacht door anderen te vermaken. De Clown gebruikt humor om zijn ongemak en pijn te maskeren. Hij vindt dat we altijd vrolijk moeten zijn en plezier moeten maken.
• De Perfectionist is een workaholic, obsessief en dwangmatig, competitief en stelt hoge verwachtingen aan zichzelf en anderen. De Perfectionist vindt zichzelf onwaardig tenzij hij (zij) de beste is in wat hij (ze) doet. De Perfectionist doet zich intelligent en succesvol voor om gewaardeerd en geaccepteerd te worden.
• Het Slachtoffer is hulpeloos, verdrinkt in zelfmedelijden en geeft anderen of zichzelf de schuld van alles. Vindt zichzelf zielig, voelt zich onbegrepen en neemt geen eigen verantwoordelijkheid. Het Slachtoffer vindt anderen gemeen en de wereld eng. Hij gelooft niet dat hij bij machte is om iets te veranderen.
• De Uitslover schept op, overdrijft en zoekt continu de aandacht. Hij (zij) vindt zichzelf heel wat, is machtswellustig en houdt anderen veelal op afstand. De uitslover voelt zich onwaardig en compenseert dat en denkt dat niemand hem (haar) aardig zal vinden als ze erachter zouden komen wie hij (zij) werkelijk is.

King Baby no more

Het kan erg pijnlijk zijn om jezelf te herkennen in de symptomen van King Baby of een van de typeringen. Toch is (h)erkenning de eerste belangrijke stap om te nemen als je iets wilt veranderen. En ook dat laatste is nog niet zo simpel, omdat het masker een beschermingsmechanisme is dat ons ook het nodige heeft opgeleverd. Toch kan het zeer de moeite waard zijn om te veranderen. Bijvoorbeeld omdat je jezelf waardevoller wilt vinden, meer je authentieke zelf wilt zijn en omdat je (h)echtere en gelijkwaardige relaties wilt aangaan.

Verandering begint bij het accepteren van de noodzaak tot verandering. Daarna maak je een bewuste en weloverwogen keuze om de verantwoordelijkheid te nemen om daadwerkelijk iets anders te gaan doen. Een volgende stap is dat je een eerlijke inventarisatie maakt van je eigen gedrag en je motieven, vooral in relatie tot anderen. Ga daarna eens na wat je precies zou willen veranderen. Werk in detail uit hoe je dat gaat doen. Maak er een levendig beeld bij en begin met jezelf daarnaar te gedragen, elke dag weer.

Vrij

Het is ook belangrijk om jezelf te blijven spiegelen aan anderen. Vraag om hulp, durf over jezelf te praten en sta open voor feedback. Wees te allen tijde mild en liefdevol voor jezelf. Besef dat jij weliswaar net zo kwetsbaar bent als iedereen, maar ook, ten diepste, net zo waardevol als ieder ander.

Als je dit pad bewandelt, wordt het zeker mogelijk om het King Baby masker af te zetten en om vrij te zijn. Vrij om jezelf te zijn. Vrij om open en eerlijk te zijn naar anderen en vrij om anderen te vertrouwen. Vrij om, na zoveel pijn en verdriet, de vruchten van je harde werken te plukken en écht plezier te beleven aan het leven.

Bronnen en verder lezen:

• Het King Baby pamflet (1986) van Tom Cunningham is verkrijgbaar via de Hazelden Foundation
• Online kun je de tekst ook wel integraal vinden, bijvoorbeeld hier.
• Een beknopte uitwerking van het pamflet is hier na te lezen.
• Bob Brisset gaf al in 1972 zijn inspirerende King Baby lezing, ook aan Hazelden.