Soms is het nodig om jezelf volledig te verliezen voordat je jezelf opnieuw kunt ontdekken. Een verslaving brengt glashelder aan het licht wat je niét wilt voelen of ervaren. Ze biedt je een kans om juist datgene wat je ermee vermijdt aan te gaan, en om met andere, mildere ogen naar jezelf te leren kijken.

Een ongenode gast

Een verslaving is als een foute vriendin die ongenodigd verschijnt op het goed georganiseerde feestje dat je leven zou moeten zijn. Ze komt al aangeschoten binnenvallen terwijl ze wat onsamenhangende woorden stamelt. Ze ruikt een beetje en is veel minder mooi gekleed dan de andere gasten. Beschaamd en angstig zet je haar met een excuus weer buiten, nog voordat iemand haar heeft kunnen opmerken. Maar even later hoor je haar bonzen op de achterdeur. Je stuurt haar wederom weg, hardhandiger nu en boos, maar hierop vernielt ze je hele tuin. De rest van de avond ben je bezig haar buiten de deur te houden. Wat je ook doet, je komt niet van haar af. Door dit alles lukt het je niet om te genieten van je feest.

Na jaren van verzet tegen mijn ongewenste vriendin heb ik vijf jaar geleden, moegestreden, besloten haar dan maar gewoon binnen te laten op mijn feestje en haar een alcoholvrij biertje aan te bieden. Zij waardeerde mijn gastvrijheid, begrip en aandacht, nestelde zich uitgebreid op de bank en bleek een uitdagende en waardevolle gesprekspartner te zijn. Dankzij haar en wat zij mij liet zien, heb ik veel kunnen leren over mezelf en heb ik een zelfs een nieuwe start kunnen maken.

Stoppen met verdoven

2019 is voor mij een jubileumjaar. In 2019 vier ik dat ik vijf jaar vrij ben van vermijdende en verdovende patronen. 2014 markeerde voor mij het einde van niet alleen alcohol en drugs, maar ook van andere dwangmatigheden zoals perfectionistisch streven en controleren, kleding kopen als troost, emo-daten, obsessief bezig zijn met mijn uiterlijk, enzovoort. Twintig jaar geleden stopte mijn eetstoornis al min of meer vanzelf, maar pas in 2014 ben ik zelf gestopt met mijn gevoel te verdoven. Ik stopte met de patronen waarmee ik ongemak vermeed, leegte opvulde en pijn (tijdelijk) verzachtte.

Stoppen met alcohol drinken was de meest ingrijpende verandering, omdat als gevolg daarvan mijn gevoel volledig kwam bloot te liggen en daarmee mijn diepste verlangens aan de oppervlakte kwamen. Gevoelens van kwetsbaarheid, angst en eenzaamheid. Verlangens naar liefde, puurheid en écht contact.

Worden wie je bent

Onlangs zat ik met een vriendin op een Amsterdams terras aan de chai latte. Ik had haar lange tijd niet gezien en we hadden veel bij te praten. Sinds ik mezelf niet meer verdoof, is er veel veranderd. Ik vertelde haar dat ik een ander persoon was geworden. “Dat is het: zijn wie je écht bent in plaats van doen hoe je bedacht had te zijn,” zei mijn vriendin nadat ik haar mijn verhaal had verteld. Ze had gelijk: ik ben niet veranderd, ik ben diegene geworden die ik diep van binnen altijd al was.

Nadat ik stopte met verdoven, stopte ik ook met mijn baan als manager en begon ik aan de afronding van het praktijkonderzoek, waarmee ik mij als therapeut zou gaan specialiseren. Ik startte met de behandeling van mijn onderzoekscliënten, mensen met problematisch alcoholgebruik, en vond het geweldig om te doen. Het werk paste bij me, ik kon er mijn hart en ziel in kwijt, ik leerde veel en kreeg goede feedback. Ik had het gevoel er echt voor anderen te kunnen zijn, en mét hen te zijn. Als je gevoel puur is, is ook het contact met anderen zuiver. En ik was er weer voor mezelf: ik at gezond, bewoog veel, zocht de natuur op. Ik was positief en voelde me intens blij.

Als je gevoel puur is, is ook het contact met anderen zuiver.

Ik kon überhaupt weer voelen. Als ik pijn had of verdrietig was, dan doorvoelde ik dat. En van mijn angsten – want die waren er heus ook – probeerde ik te leren. Ik had betere contacten met anderen; ik voelde verbinding met mijzelf en met de wereld om mij heen. Ik leefde weer en ik hield van het leven. Voor het eerst van mijn leven voelde ik mij wezenlijk goed en in balans.

Het viel niet “wel mee”

Soms suggereren mensen dat het bij mij “misschien allemaal wel meeviel” qua verslavingsgedrag. Het is misschien ook moeilijk om je voor te stellen dat het met een vrouw in de dertig of veertig die er verzorgd uitziet, goed is opgeleid, succesvol is in haar baan, sportief is en een druk sociaal leven heeft, echt ernstig gesteld kan zijn. Ik gedroeg me ook niet wezenlijk anders dan veel van mijn kennissen. We leken in veel opzichten op elkaar, ook in ons alcohol- en drugsgebruik.

Als mensen ernaar vragen, of als ik denk dat het een doel dient, wil ik best open zijn over details: over aantallen, frequenties, bijkomende problemen, mijn gedrag en de gevolgen daarvan. Maar cijfers en feiten dekken voor mij de lading totaal niet. Wat mij altijd zal bijblijven zijn de bijbehorende gevoelens, mijn gemoedstoestand en vooral de uitputting. De emotionele buien, angsten en paniekaanvallen. De dag proberen door te komen, in afwachting van de avond, het weekend of de volgende vakantie. De zelfafwijzing en het niet meer voor jezelf willen en kunnen zorgen. Die vreselijke vermoeidheid. En de gedachten: “Hoe houd ik dit vol?”; “Was het maar vast morgen”; “Wat als ik er bij neerval?”; “Ik wil niet meer…” Het voelde allemaal zo afschuwelijk dat ik uiteindelijk geen andere mogelijkheid had dan radicaal van koers te veranderen.

Zelfliefde en acceptatie

Wat me heeft geholpen? Het is niet mogelijk om één factor aan te wijzen. Het was een gelukkig samenspel van omstandigheden. Een sabbatical, een andere leefomgeving en veel tijd voor mezelf, een paar bijzondere ontmoetingen, een goed boek (De verslaving voorbij van Jan Geurtz) waardoor ik veel inzichten heb gekregen, praten met lotgenoten, veel yoga en meditatie en ook gewoon doen: stoppen met verdoven en niet meer beginnen. Zelfliefde en acceptatie zijn sleutelwoorden in mijn proces.

Echte acceptatie betekende niet alleen bekennen dát ik een probleem had. Dat is denken: “Ja, ik heb een verslavingsprobleem en ik accepteer het. Zo, klaar, dan kan ik nu weer verder drinken om mijn probleem even te vergeten.” Echte acceptatie hield in de ware omvang en het bereik van mijn probleem erkennen en de situatie waarin ik zat volledig doorzien. Mijn probleem was levensgroot en levensgevaarlijk. Ik was aan het flirten met de dood. Ik erkende dat ik nooit meer zorgeloos zou kunnen drinken. Proberen om iets te bereiken dat er niet in zat, was een verspilling van mijn energie, zag ik in. Het zou ten koste gaan van mijn laatste beetje zelfrespect en -liefde.

Acceptatie is belangrijk, want je zult net zo lang worden geconfronteerd met je verslaving totdat jij je oordeel hebt losgelaten.

Goede bedoelingen

“Is het dan niet ontzettend moeilijk voor je om nooit te drinken?” vragen mensen me soms nu nog. Nee, ik vind het totaal niet moeilijk. Het is me van het begin af aan erg gemakkelijk afgegaan. Ik heb nooit hoeven vechten. Dat geldt trouwens ook voor andere dwangmatigheden waarmee ik ben gestopt, zoals roken. Ik zie mijn verslaving dan ook niet als ‘de vijand’, maar als een onderdeel van mijn persoonlijkheid. Het voelt niet goed om een deel van mijzelf af te stoten of te bevechten.

Wat ik nu ook weet, is dat de intenties van dit ‘verslavingsdeel’ van mij goed waren. Ik ‘gebruikte’ (dronk, at, rookte, kocht schoenen, streefde, datete, etc.) omdat ik er iets positiefs mee wilde bereiken: ik wilde me gelukkig voelen, of in elk geval minder ongelukkig. Mijn verslavingsdeel had alleen niet door dat zijn manier niet de juiste was. En het joeg een illusie na, iets fakes. Door dit in te zien, is het mij gelukt om dat deel van mij niet alleen te accepteren, maar ook om het te transformeren. In feite heb ik het doen inzien en laten voelen dat er andere, meer gezonde en minder destructieve wegen zijn om dat geluksgevoel te bereiken. En dat je op die nieuwe manier ook nog eens the real thing bereikt, in plaats van het kunstmatige en tijdelijke.

Dankbaar

Volledige acceptatie van je verslaving is belangrijk omdat je zult worden geconfronteerd met je verslaving net zo lang tot jij je oordeel hebt losgelaten. Ik blijf mijn verslavingskant eerder koesteren dan dat ik hem afwijs. Dit uit zich in de aandacht die ik eraan besteed, zowel in mijn privéleven als beroepsmatig. Dat stukje van mij noem ik geen ‘geniepig’ of ‘gemeen monster’, maar eerder ‘gekwetst’ en ‘beschadigd’. In feite ben ik mijn ongenode vriendin intens dankbaar, omdat ik zonder haar en alle ellende die erbij hoorde, nooit was geworden zoals ik nu ben. Of beter nog: zonder mijn verslaving had ik nooit ontdekt wie ik in wezen altijd al was.

Ik wens je een vrij, puur en liefdevol nieuw jaar!

Credits:

• De titel van dit blog is ontleend aan een lezing van Arold Langeveld
• De metafoor van de ongenode gast is een bewerkte ACT-metafoor (Acceptance and Commitment Therapy)

 

Lees ook: Waarom drink je geen alcohol?