Als je (even) geen alcohol drinkt, is het soms moeilijk omgaan met de reacties van anderen en de vraag: Waarom drink je niet?

Meer mensen kiezen voor een bewust alcoholvrije of alcoholarme leefstijl. In grote steden is een ‘sober’ leven zelfs een trend, als je dit bericht mag geloven. Het is steeds meer geaccepteerd om een ijsthee of spa rood te bestellen zonder dat je zwanger of aan de antibiotica bent. In veel zaken kun je mocktails krijgen, alcoholloze speciaalbiertjes of huisgemaakte limonade.

Op sommige plekken is het helaas nog minder vanzelfsprekend dat je niet drinkt, denk bijvoorbeeld aan het studentenleven, de voetbalvereniging of de Zuidas. De sociale druk om mee te borrelen kan hoog oplopen en dan moet je stevig in je schoenen staan om bij jezelf te blijven.

Cleane kok

De 35-jarige Johannes (niet zijn echte naam) werkt als kok in een populair restaurant te midden van het uitgaansleven. Dagelijks drinkt hij na zijn werk met zijn collega’s de nodige consumpties. In het weekend gaan ze na sluitingstijd samen uit. Johannes staat bekend onder zijn collega’s als de gangmaker: “Alcohol hoort bij mij,” zegt hij. Regelmatig gebruikt hij ook coke, cannabis en af en toe een pilletje. Alcohol- en drugsgebruik is voor hem vooral gezelligheid en ontlading. De laatste tijd breekt zijn leefstijl hem echter op: hij heeft last van paniekgevoelens, slaapt slecht en hij heeft het gevoel dat zijn leven stilstaat door zijn veelvuldig brak zijn. Johannes besluit om een 60-dagen-challenge van abstinentie van drank en drugs aan te gaan om weer energie op te bouwen en zijn eigenwaarde te vergroten.

De reacties in de keuken zijn wisselend: sommigen vinden het “heel erg” voor hem, maar hij heeft ook ontdekt dat hij zijn collega’s aan het denken zet. De positieve effecten van niet drinken zijn direct merkbaar en ook zichtbaar voor anderen: Johannes is opgewekter en hij ziet er goed uit. Het slapen gaat beter, daardoor voelt hij zich lekkerder, gaat hij weer naar de sportschool en kan hij weer nadenken over zijn toekomst: vakantie, een nieuwe baan en wellicht een eigen zaak.

Groepsdruk

Na een paar weken wordt de groepsdruk hem even te veel. Iemand biedt hem voor de zoveelste keer een biertje aan en daarna kan hij ook geen nee meer zeggen tegen de coke. Hij had geen zin om het verhaal uit te leggen en wilde de ander plezieren. Het ‘meegaan met anderen’, de ander op de eerste plek zetten in plaats van zichzelf, is een terugkerend thema in zijn leven: Johannes heeft, als lid van een gezin met zes kinderen waar de alcohol rijkelijk vloeide, geleerd om zich aan te passen. Hij is erg zorgzaam, wil niemand tot last zijn en houdt anderen graag tevreden. Ook met drugs en alcohol is hij gewend altijd “ja” te zeggen. Hij gaat erin mee.

Met Johannes werk ik aan zijn ambivalentie over zijn alcohol- en drugsgebruik. Hij twijfelt: “Drink ik omdat ik het leuk vind of omdat het erbij hoort?” Aan de ene kant wil hij erg graag gecontroleerd en ‘sociaal’ kunnen drinken. Dat voelt voor hem als ‘in balans’ zijn. Hij vindt dat hij dat gewoon moet kunnen, zoals anderen dat ook kunnen. Aan de andere kant voelt hij zich eigenlijk al helemaal in balans nu hij niets gebruikt. Hij is superrelaxed, heeft meer zelfvertrouwen en krijgt veel complimenten van zijn omgeving. Ook is hij zichtbaar afgevallen en heeft hij minder depressieve gevoelens. Hij besluit dat in balans blijven voorlopig de prioriteit heeft, wat daar dan ook voor nodig is. Balans gaat niet zozeer tussen niets drinken en helemaal losgaan; het gaat over de balans in Johannes zelf en die bereikt hij op dit moment door nuchter te blijven.

Vragen van anderen

‘Sober’ zijn mag dan wel hip zijn, het is soms ook erg eenzaam. Voor de meeste mensen is het gewoon dat je alcohol drinkt. Veel mensen hebben er behoefte aan om precies te weten en begrijpen waarom jij keuzes maakt die afwijken van de norm. Het kan lastig zijn om te dealen met de vragen en meningen van anderen als je aan het begin staat van je nuchtere leven en misschien zelf nog worstelt met je motivatie, het wennen aan nieuwe patronen en alle gevoelens die daarbij loskomen.

Ook al lijkt het heel normaal dat iedereen alcohol drinkt, het is nog steeds een keuze. Je bent niets verplicht en je hoeft je ook niet te verantwoorden als mensen je vragen waarom je niet “gezellig meedoet.” Maar helaas kan de druk hoog oplopen (“Weet je het echt zeker? Ook niet een klein biertje?”) en dan kan het prettig zijn om duidelijk te zijn. Je bent vrij om open en eerlijk te zijn over je beweegredenen om geen alcohol te drinken – en daarmee zou je zelfs een mooi gesprek op gang kunnen brengen – maar je bent die openheid aan niemand verschuldigd behalve aan jezelf. Het is handig om een standaardantwoord klaar te hebben waarmee je misschien niet het hele verhaal vertelt, maar wel makkelijk van opdringerige vragen afkomt.

Waarom je geen alcohol drinkt

Dus als iemand je vraagt waarom je geen alcoholhoudend drankje bestelt, zou je bijvoorbeeld iets kunnen aanvoeren met betrekking tot je gezondheid: “Ik ben aan het detoxen,” “Ik wil afvallen” of: “Als ik drink slaap ik slecht en ik ben moe.” Je kunt ook antwoorden dat je die avond nog wat moet werken of de dag erna een belangrijke dag hebt en fit wilt zijn.  “Ik kan er niet (meer) tegen,” “Ik beleef er geen plezier (meer) aan,” “Van alcohol word ik down” of “Ik houd er niet zo van” zijn andere opties.

Als iemand mij vraagt waarom ik geen alcohol drink, kies ik er meestal voor om iets te vertellen over de positieve effecten van niet-drinken op mij. Ik zeg dat ik me ontzettend lekker voel bij een alcoholloos leven. Ik voel me fris, opgewekt, energiek, gefocust, alert, helder, stralend en dicht bij mijn gevoel. Ik zie, proef, ruik, hoor en voel alles heel intens. Ik ben volledig aanwezig in mijn eigen leven en ik heb alle aandacht voor anderen. Ik kan er echt voor anderen zijn, dag en nacht. Ik heb nooit katers en ik sta elke ochtend uitgerust op. En zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. Mensen kunnen het ook aan me zien en vaak krijg ik complimenten over mijn uitstraling. En er is nog nooit iemand geweest die daar iets tegenin bracht.

Spiegels

Wees je ervan bewust dat het voor een ander confronterend kan zijn dat jij niet drinkt. Met jouw niet-drinken wijs je de ander onbewust op zijn of haar eigen alcoholinname. Wanneer die ander zich slecht of schuldig voelt over zijn eigen gebruik, is het goed mogelijk dat hij de behoefte voelt om zijn gewoonte te verdedigen. En dan kan het gebeuren dat iemand jouw motivatie om niet te drinken bekritiseert of onderuit wil halen. Dit soort discussies wil je waarschijnlijk liever vermijden. Ook als je zelf erg enthousiast bent over het nuchtere leven, kan het verleidelijk zijn om anderen te willen ‘bekeren’, bijvoorbeeld door hen te wijzen op de nadelige gevolgen van alcohol. Daar moet je mee oppassen als je geen behoefte hebt aan verhitte gesprekken.

Mensen zijn elkaars spiegels. Wat anderen tegen jou zeggen over jouw alcoholloze bestaan zegt iets over hun eigen relatie met het middel. Maar je kunt het ook omdraaien: hoe jij er zelf in staat, beïnvloedt ook de reactie van anderen op jou. Andere mensen spiegelen jouw eigen overtuigingen. Wanneer jij zelf volledig staat achter je keuzes en je eigen relatie met alcohol hebt geaccepteerd, dan is het waarschijnlijk dat anderen jou en je keuzes ook accepteren. Als je zelf echter twijfelt of nog geen vrede hebt met de situatie of met jezelf, dan laat je ruimte voor argumenten die jouw twijfels en onzekerheden zullen bevestigen. Als jij zelf nog verlangt naar de vermeende voordelen van alcohol, ben je vatbaar voor verleidingen – en anderen voelen dat aan.

Doen wat je zelf wilt

Johannes heeft aan het einde van onze sessies op alle vlakken ervaren hoe lekker hij in zijn vel zit als hij niet drinkt of gebruikt. Dit is voor hem een sterke motivator om door te gaan op zijn zelfverkozen pad. Hij voelt zich in balans en vat samen: “Ik heb een beter zelfbeeld, meer zelfrespect en vertrouwen in de toekomst. Het meest waardevolle van de behandeling was het terugvinden van mijzelf. Uitvinden wie ik echt ben, wat bij mij past en wat ik zelf wil, in plaats van meegaan met mijn omgeving en dingen doen omdat iedereen ze doet.”

Misschien ook interessant voor jou: Omgaan met trek